کشتی تایتانیک کجاست؟ نگاهی به تراژدی غم انگیز کشتی افسانه ای

کشتی تایتانیک، بزرگترین و مجلل ترین کشتی زمان خود، تنها در نخستین سفر دریایی اش به شکلی تراژیک به اعماق اقیانوس اطلس فرو رفت.

 تایتانیک، کشتی مسافربری لوکس بریتانیایی یکی از پرماجراترین و مشهورترین کشتی‌های مسافربری در دنیا است که محکوم به سرنوشتی تلخ و فراموش‌نشدنی بود. یک کشتی سلطنتی که تصور می‌شد غرق‌ناشدنی باشد؛ اما در اولین سفر خود در سال ۱۹۱۲ پایان متفاوتی برای آن رقم خورد. بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین کشتی بخار مسافربری در زمان خود که در برخورد با کوه یخ در اقیانوس اطلس، منجر به مرگ بیش از هزار مسافر و وقوع حادثه‌ای تلخ در تاریخ سفرهای دریایی شد. داستان کشتی تایتانیک از گذشته تاکنون الهام‌بخش ساخت فیلم و سریال‌های گوناگونی بود و از سوی دیگر، به دلیل اهمیت بالای این کشتی در طول سال‌های پس از وقوع حادثه، تحقیقات گسترده‌ای درباره حقایق ناگفته این اتفاق انجام شد. اگر می‌خواهید بدانید کشتی تایتانیک کجاست و از تاریخچه و سرگذشت آن بیشتر بدانید، با «مجله ایوار» همراه شوید.

کشتی تایتانیک کجاست؟

کشتی تایتانیک در اولین سفر خود در آوریل ۱۹۱۲ با یک کوه یخ برخورد کرد و در آب‌های سرد اقیانوس اطلس شمالی غرق شد. لاشه این کشتی اکنون در عمق حدود ۳,۸۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. بخش‌های مختلف تایتانیک، به‌ویژه بدنه آن، به مرور زمان دچار پوسیدگی شده‌اند و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند طی ۲۰ سال آینده ممکن است به‌طور کامل تجزیه شود.

معرفی کشتی تایتانیک

از تایتانیک به عنوان یک کشتی غول‌پیکر یاد می‌شد و ارتفاع آن از بسیاری از ساختمان‌های شهری دوران خود بیشتر بود. اندازه طول کشتی در حدود ۲۷۰ متر، عرض آن ۲۸ متر و وزن آن ۵۲هزار و ۳۱۰ تن بود. ارتفاع تایتانیک هم در حدود ۵۴ متر گزارش شده است که ۱۰ متر آن در زیر آب جای می‌گرفت. روی کشتی سه دودکش اصلی و یک دودکش نمادین قرار گرفته بود که دودکش چهارم به منظور بزرگ‌نمایی میزان قدرت و اندازه کشتی و همچنین تخلیه دود از آشپزخانه‌های مختلف کشتی اضافه شد. تایتانیک در عصر خود، بزرگ‌ترین سازه متحرک ساخت دست بشر لقب گرفت.

تایتانیک را به گونه‌ای طراحی کردند که از نظر ایمنی نمادی از فناوری ایمنی مدرن باشد. این کشتی دارای بدنه دو لایه از جنس صفحات فولادی با ضخامت ۱ اینچ و ۱۶ محفظه ضدآب بود که توسط درهای بسیار بزرگی محافظت می‌شدند. درهایی که تنها در چند ثانیه می‌توانستند با یک کلید یا توسط حس‌گرهای الکتریکی آب فعال شوند. در طرح اولیه تایتانیک ۳۲ قایق نجات درنظر گرفته شد؛ اما شرکت «وایت استار لاین» معتقد بود این تعداد باعث ایجاد ظاهری شلوغ برای عرشه کشتی می‌شود و تعداد آن‌ها را به ۱۶ قایق کاهش داد که در مجموع ظرفیت قایق‌های نجات به ۱۱۷۸ نفر می‌رسید. در اولین سفر در کشتی تایتانیک بیش از ۲۲۰۰ مسافر حضور داشتند و مطبوعات این کشتی را «غرق نشدنی» نامیدند.

امکانات کشتی تایتانیک

اقامتگاه‌های موجود در تایتانیک مدرن‌ترین و مجلل‌ترین اقامتگاه‌ها در بین تمامی کشتی‌های بخار حاضر در اقیانوس‌ها بودند. فضاهایی که شامل سیستم نور و گرمایشی الکتریکی در اتاق‌ها، آسانسورهای برقی، استخر شنا، زمین اسکواش، حمام ترکی، سالن بدنسازی مخصوص، کابین و امکانات درجه یک برای رقابت با بهترین هتل‌ها می‌شدند. مسافران درجه یک کشتی می‌توانستند از طریق راه‌پله بزرگی با سقف‌های شیشه‌ای و گنبدی‌شکل به سوی سالن غذاخوری درجه یک کشتی بروند.

رستوران‌های جذاب «پالم کورت» (Palm Court) و «وراندا» (Verandah) و همچنین کافه پاریسی سالن‌هایی با فضای صمیمی‌تر بودند که برای سایر مسافران ارائه می‌شد. دو گروه موسیقی و دو کتابخانه هم در این کشتی جای گرفته بودند. امکانات و تجهیزات تایتانیک به شکلی بود که حتی کابین‌های درجه سه یا سکان کشتی مجلل‌تر از کابین‌های درجه یک سایر کشتی‌های بخار بودند و امکاناتی مانند توالت‌های داخلی داشتند که بعضی از مسافران مهاجر این کشتی در خانه‌های شخصی خود چنین سرویسی نداشتند.

تاریخچه کشتی تایتانیک

کشتی تایتانیک که آن را «RMS» هم می‌نامیدند، با هدف تولید یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای صنعت کشتی‌سازی در دوران خود، طراحی شد. در دهه ۱۹۰۰ تجارت کشتی‌های بخار اقیانوس اطلس به شدت رقابتی بود؛ چراکه پیشرفت‌های چشم‌گیری در بخش‌های طراحی کشتی، اندازه و سرعت آن ایجاد شده بود. در این میان، شرکت کشتی‌رانی «وایت استار لاین» (White Star Line) یکی از رهبران این صنعت بود که برای ساخت کشتی تمرکز بیشتری بر اندازه و ظرافت ساخت در مقایسه با سرعت آن داشت.

در سال ۱۹۰۷، «جی بروس ایزمی» (J. Bruce Ismay) مدیرعامل شرکت کشتی‌رانی وایت استار لاین، «لرد جیمز پیری» (Lord James Pirrie) رئیس شرکت کشتی‌سازی «وایت استار لاین»، «هارلند» (Harland) و «وولف» (Wolff) تصمیم به طراحی و ساخت سه کشتی بخار باشکوه گرفتند که استاندارد جدیدی را برای راحتی، ظرافت و ایمنی معرفی می‌کردند. این سه کشتی المپیک (Olympic)، تایتانیک (Titanic) و بریتانیک (Britannic) نام‌گذاری شدند که نام تایتانیک توسط بروس ایزمی انتخاب شد و هدف او از انتخاب این نام، انتقال حس بزرگی و قدرت فوق‌العاده کشتی بود.

ساخت کشتی تایتانیک

طراحی دو کشتی المپیک و تایتانیک یک سال زمان برد. ساخت کشتی المپیک در دسامبر سال ۱۹۰۸ و ساخت تایتانیک در مارس ۱۹۰۹ آغاز شد. هر کدام از سازندگان این پروژه‌های عظیم در طول مراحل ساخت‌وساز ناچار به ایجاد تغییراتی شدند؛ برای مثال، کارخانه‌های کشتی‌سازی هارلند و وولف در شهر بلفاست مجبور به طراحی مجدد بودند و اسکله کارخانه وایت استار در نیویورک برای پهلوگیری کشتی‌ها باید بزرگ‌تر می‌شد. در تمام مدتی که سازندگان مشغول به ساخت بدنه تایتانیک بودند، تبلیغات گسترده‌ای درباره شکوه و عظمت این کشتی انجام شده ‌بود که در نهایت تایتانیک را پیش از آغاز اولین سفر دریایی خود به یک افسانه تبدیل می‌کرد.

کارهای چوبی استادانه، ساخت تجهیزات و امکانات گسترده، سیستم‌های مختلف برای بهبود عملکرد کشتی و دکوراسیون زیبایی برای تایتانیک طراحی و اجرا شد. زمان اولین سفر این کشتی را ۲۰ مارس اعلام کردند. اما با نزدیک شدن به این تاریخ، کشتی المپیک دچار مشکل شد و نیاز به تعمیرات گسترده‌ای داشت. بنابراین، حجم کار در کارخانه هارلند و وولف به میزان قابل توجهی افزایش یافت. اتفاقی که در نهایت منجر به تاخیر در آغاز اولین سفر تایتانیک شد و زمان سفر این کشتی ۱۰ آوریل اعلام شد.

داستان غرق شدن کشتی تایتانیک

اولین سفر کشتی تایتانیک سرنوشت تلخی را برای تایتانیک افسانه‌ای رقم زد. در این سفر، اشراف بریتانیایی، صنعتگران آمریکایی و همچنین بسیاری از مهاجرانی حضور داشتند که با امید به ساخت زندگی جدیدی در آمریکا وارد تایتانیک شدند. این سفر در ظهر روز ۱۰ آوریل ۱۹۱۲ از شهر «ساوت‌همپتون» (Southampton) انگلستان آغاز شد. در همان شب کشتی در «شربورگ» (Cherbourg) فرانسه برای سوار کردن مسافران بیشتر، توقفی داشت. سپس به طرف «کوئینزتاون» (Queenstown) در ایرلند حرکت کرد و ساعت ۱:۳۰ بعدازظهر روز ۱۱ آوریل، تایتانیک به سوی اقیانوس اطلس و شهر نیویورک آمریکا راهی شد.

آب‌وهوا صاف و دلپذیر و دمای آب در حدود ۱۳ درجه سانتی‌گراد بود. وضعیت جوی در زمستان سال ۱۹۱۲ به‌طور عجیبی معتدل بود و همین شرایط منجر به جدا شدن حجم زیادی یخ از منطقه‌های قطبی نزدیک به اقیانوس شد. برای هدایت بهتر و آگاهی خدمه کشتی از حوادث احتمالی، تایتانیک مجهز به سیستم تلگراف بی‌سیم جدید «مارکونی» (Marconi) بود که دو اپراتور این سیستم را در اتاقی مخصوص به‌صورت ۲۴ ساعته روشن نگه می‌داشتند. در ادامه سفر و در روز یک‌شنبه ۱۴ آوریل که پنجمین روز سفر محسوب می‌شد، تایتانیک پنج هشدار مرتبط با کوه یخ دریافت کرد؛ اما کاپیتان «ادوارد اسمیت» نگران این هشدارها نبود. کشتی با سرعت ۲۲ گره دریایی (واحد اندازه‌گیری سرعت در دریا) به حرکت خود ادامه می‌داد و در این میان مدیر عامل کشتی‌رانی وایت استار امیدوار بود یک روز زودتر از زمان تعیین‌شده به نیویورک برسند.

در شب ۱۴ آوریل ۱۹۱۲، «جک فیلیپس»، اپراتور سیستم بی‌سیم، ششمین هشدار درباره کوه یخ را دریافت کرد؛ اما متوجه میزان فاصله تایتانیک به کوه یخ نبود و در نتیجه، این پیام هرگز به کاپیتان اسمیت یا افسر روی پل نرسید. آسمان پرستاره در آن شب به طور غیرمعمولی صاف و تاریک بود. دریا آرام و مسطح و به تعریف بسیاری از بازماندگان، فضایی مانند شیشه ایجاد شده بود و نبود امواج دریا باعث می‌شد تشخیص کوه یخ دشوار شود؛ چراکه هیچ نشانه‌ای از برخورد امواج به لبه‌های کوه یخ نبود.

ساعت ۱۱:۴۰ شب ۱۴ آوریل سال ۱۹۱۲ و در اقیانوس اطلس شمالی، دیده‌بان «فرد فلیت» (Fred Fleet) یک کوه یخ را در فاصله‌ای نزدیک به کشتی تایتانیک دید. او به فرماندهی کشتی اطلاع داد و افسر اول، «ویلیام مرداک» (William Murdoch)، دستور تغییر مسیر کشتی به سوی بندر را صادر کرد. او به موتورخانه علامت داد تا جهت حرکت تایتانیک را به طور کامل به عقب برگرداند. کشتی کمی چرخید؛ اما به‌علت بزرگی اندازه تایتانیک، سرعت بالای حرکت کشتی و فاصله کوتاه تا کوه یخ، تغییر جهت کامل، بسیار سخت و دشوار بود. به همین دلیل، در کمتر از چند ثانیه بر اثر برخورد تایتانیک افسانه‌ای با کوه یخ، بزرگ‌ترین فاجعه دریایی تاریخ اتفاق افتاد و به دنبال آن بیش از ۱۵۰۰ نفر جان خود را از دست دادند.

بازماندگان و قربانیان تایتانیک

از میان بیش از ۲۲۲۰ مسافر و خدمه حاضر در کشتی، تنها حدود ۷۱۰ نفر نجات یافتند. بیشتر بازماندگان از میان مسافران درجه یک و دو بودند؛ چراکه آن‌ها به عرشه‌های بالاتر دسترسی راحت‌تری داشتند. قایق‌های نجات نیز در اولویت برای زنان و کودکان قرار گرفت که این امر نجات بسیاری از مردان، به‌ویژه در طبقات پایین‌تر را دشوار کرد.

در این فاجعه بیش از ۱۵۰۰ نفر جان خود را از دست دادند که این حادثه را به یکی از مرگبارترین فجایع دریایی در زمان صلح تبدیل کرد. بسیاری از قربانیان در سرمای شدید آب‌های اطلس یخ زدند و تنها تعداد محدودی از اجساد آن‌ها بازیابی شد. کشتی‌هایی به محل حادثه اعزام شدند و موفق به کشف حدود ۳۰۰ جسد شدند.

مسافران ایرانی کشتی تایتانیک

اگرچه شایعاتی مبنی بر حضور دو برادر ایرانی در میان مسافران کشتی تایتانیک وجود دارد، اما بررسی منابع معتبر نشان می‌دهد هیچ ایرانی میان مسافران این کشتی دیده نشده است و اگر ایرانی در میان حاضران وجود داشت، افراد سرشناسی نبوده‌اند و نامی از آن‌ها اعلام نشده است. اغلب مسافران حاضر در کشتی تایتانیک متعلق به کشورهای آمریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان و ایتالیا بودند.

بقایای کشتی تایتانیک

در طول سال‌های پس از غرق شدن کشتی تایتانیک، اگرچه بخش‌های زیادی از آن بر اثر پوسیدگی تجزیه و نابود شدند، اما باقی‌مانده‌هایی از قسمت‌های مختلف توسط چندین شرکت از کشتی خارج شدند. با توجه به گزارش‌های نشنال جئوگرافیک در سال ۲۰۲۴، ۱۸۰۰ گنجینه توسط شرکت «تایتانیک ونچرز لیمیتد» (Titanic Ventures Limited) در سال ۱۹۸۷ از کشتی خارج شد. همچنین این رسانه اعلام کرده است، در طول دهه ۹۰، ۲۰۰۰ شی دیگر هم از تایتانیک خارج شده است که در سال ۱۹۹۴ توسط دادگاه فدرال ایالات متحده حق انحصاری نجات به آن‌ها داده شد و غیرقابل فروش اعلام شدند. در سال ۱۹۹۸ هم یک قطعه به وزن ۱۵ تن را از بدنه سمت راست کشتی از کف آب‌های اقیانوس خارج کردند و آن را «قطعه بزرگ» نامیدند.

حقایق جالب درباره کشتی تایتانیک

• اغراق در توصیف غرق‌ناپذیری تایتانیک: اگرچه سازندگان تایتانیک مدعی بودند این کشتی غرق‌ناپذیر است، اما فیلم‌ها و داستان‌هایی که درباره این حادثه ساخته و پرداخته شد، تاکید بیشتری بر این ادعا داشتند و عملا اغراق بی‌اندازه‌ای درباره غرق‌نشدنی بودن تایتانیک انجام شد؛
• بزرگ ترین سازه ساخت بشر: کشتی تایتانیک در دوران خود به‌عنوان بزرگ‌ترین شیء ساخت دست بشر معرفی شد که روی سطح آب قرار گرفت. اما با وجود اندازه غول‌پیکر، این کشتی سرعت بالایی نداشت. موضوعی که نقش پررنگی در تصادف تایتانیک داشت؛
• تایتانیک دو کشتی خواهر داشت: کشتی المپیک که در سال ۱۹۱۰ به آب انداخته شد و در سال ۱۹۳۵ از کار افتاد، و همچنین کشتی بریتانیک که در سال ۱۹۱۴ به آب انداخته شد و در ۲۱ نوامبر سال ۱۹۱۶ توسط یک مین غرق شد؛
• ناکافی بودن قایق‌های نجات: قایق‌های نجاتی که در کشتی وجود داشت، تنها برای یک-سوم از مسافران کشتی کافی بود. در حالی‌که ظرفیت تایتانیک ۳۳۲۰ نفر بود، ۲۰ قایق نجات در کشتی وجود داشت که مجموع ظرفیت آن‌ها ۱۱۷۸ نفر بود؛
• نقش کشتی «کالیفرنیان»: در شب غرق شدن تایتانیک، یک کشتی دیگر به نام کشتی کالیفرنیان (SS Californian) در فاصله‌ای نزدیک به این کشتی بود و متوجه بعضی از پیام‌های نوری تایتانیک شده بود. اما به علت عدم برقراری ارتباط درست، نتوانست به موقع به کمک تایتانیک برود؛
• بسیاری از اجساد کشته‌شدگان حادثه پیدا نشد: اگرچه برخی از اجساد قربانیان به دلیل عمق زیاد آب، فعالیت باکتری‌ها و جانوران دریایی هرگز یافت نشدند، اما حدود ۳۰۰ جسد توسط کشتی‌های امدادگر در روزهای پس از حادثه از سطح آب جمع‌آوری شد و برخی از آن‌ها در گورستان‌هایی مانند «فرویو لان» (Fairview Lawn) در کانادا دفن شدند.

فیلم ها و کتاب های تایتانیک

فیلم‌های متعددی درباره کشتی تایتانیک ساخته شده‌اند که هر کدام از زوایای مختلفی به این حادثه تاریخی نگاه کرده‌اند. اولین فیلم‌ها بلافاصله پس از غرق شدن کشتی در سال ۱۹۱۲ ساخته شدند، از جمله فیلم صامت «نجات‌یافته از تایتانیک» (Saved from the Titanic) که تنها ۲۹ روز پس از فاجعه اکران شد. در سال ۱۹۵۸ فیلم «شبی به‌یادماندنی» (A Night to Remember) ساخته شد که بر اساس کتاب مشهور والتر لرد، به بازسازی دقیق رویدادهای غرق شدن تایتانیک می‌پردازد و به‌عنوان یکی از معتبرترین فیلم‌ها در این زمینه شناخته می‌شود. اما شاید مشهورترین فیلم مربوط به تایتانیک، اثر حماسی و عاشقانه جیمز کامرون به نام «تایتانیک» (Titanic) محصول ۱۹۹۷ باشد که با بازی لئوناردو دی‌کاپریو و کیت وینسلت، رکوردهای متعددی را در گیشه و جشنواره‌ها شکست و تصویر ماندگاری از این حادثه در فرهنگ عامه ایجاد کرده است.

در زمینه کتاب‌ها، آثار متعددی درباره تایتانیک نوشته شده‌اند که از میان آن‌ها کتاب «شبی به‌یادماندنی» نوشته والتر لرد برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین است. این کتاب مستند و دقیق، بازخوانی کاملی از حادثه غرق شدن کشتی را ارائه می‌دهد و مبنای بسیاری از فیلم‌ها و تحقیقات بعدی بوده است. علاوه بر آن، خاطرات بازماندگان مانند نوشته آرچیبالد گریسی و کتاب‌هایی که به بررسی جزئیات فنی و تاریخی تایتانیک می‌پردازند، مانند «تایتانیک: پیروزی و تراژدی» (Titanic: Triumph and Tragedy) نوشته جان ایتون و چارلز هاس، منابع ارزشمندی برای درک بهتر این فاجعه به شمار می‌آیند.